O "reloxeiro" do Holocausto

Por Hermann Tertsch

"Segundo foime ordenado...", "dacordo co que me foi encomendado...", "en conformidade co decidido pola superioridade...".

Estes tres latiguiños son, sen dúbida, o leitmotiv desas memorias escritas por Adolf Karl Eichmann, ese reloxeiro minucioso do holocausto, nunha prisión de Israel nos meses que transcorreron desde a súa captura en Arxentina até o seu xuízo e a execución da pena de morte imposta. Pola soga. Agora, este gran organizador da maquinaria de morte máis sofisticada nunca habida volve coa súa palabra escrita, aínda que en parte censurada por el mesmo ou polas autoridades israelís. Pero o lexible nestas case 600 páxinas feitas públicas por Israel esta semana é auténtico. Xea o sangue non xa o descrito, senón o xeito, ese veo que apenas oculta non xa a trivialización do crime, senón a incapacidade do loito do que falaba o psicanalista Alexander Mitscherlich cando analizaba motivación e consecuencias do exterminio do xudeu europeo. Eichmann cumpría ordes. No sentido máis estrito.

.

Aí non mente nestas memorias que este iluso cría poder publicar aínda vivo e ver os exemplares encadernados e dedicados a amigos e parentes. O Dr.Servatius, o seu avogado defensor no xuízo en Israel, ía ser o seu axente literario. Non funcionou aquela aventura literaria. Eichmann morreu aforcado en Tel Aviv sen verse agasallado por unha autobiografía exculpatoria, pero moi reveladora das reviravoltas da alma dun dos maiores verdugos da historia, sempre pulcro, que só unha vez tivo que limparse o abrigo de restos do cerebro dun neno xudeu executado "cando el se apresuraba a impedir a súa morte". O seu xefe de campo pasoulle unha gamuza polo elegante abrigo. Despois fóronse a beber viño. Se o lector se puidese abstraer da identidade do personaxe, as súas longas peroratas sobre a súa mocidade simpática e burguesa en Linz, cidade austriaca á que chegara coa súa familia desde o seu natal Solingen, en Alemaña, resultarían patéticas ou inofensivamente ridículas.

.

Era un mozo sociable Adolf Eichmann na Austria alta, onde o seu pai traballaba como funcionario dos ferrocarrís. Tratábase con todo o mundo e xa moi pronto coñeceu a Alois Kaltenbrunner, que fora máis tarde xefe da Gestapo en Viena e un dos verdugos máis sanguinarios do réxime. Kaltenbrunner si era un fanático, segundo din as crónicas. Eichmann, non. Nunca tivera motivo nin razón para odiar aos xudeus, nin aos xitanos, nin aos

homosexuais, nin aos polacos. Non era un ideólogo. "Apenas lía na miña mocidade", recoñece nun momento. A intoxicación ideolóxica, procedente máis da contorna que de fontes intelectuais, apenas era unha fina capa de verniz que lle permitía seguir con seguridade a súa carreira administrativa dentro do Departamento Principal de Seguridade do Reich. Eichmann cumpría ordes e diso se trataba, de fiabilidade, efectividade, baixo custo e perfecta distribución de recursos. O demais daba igual. Xudeus, parafusos, porcos ou gases letais tiñan que chegar á súa hora ao seu sitio ao menor custo. Auschwitz "foi unha extensión rutineira do moderno sistema de fábricas. En lugar de producir mercadorías, a materia prima eran seres humanos, e o produto final, a morte; tantas unidades ao día consignadas coidadosamente nas táboas de produción do director", segundo escribiu no seu día Feingold no carácter único do holocausto.

Claves de conduta

.

Así se len estas memorias, que, por suposto, menten en defensa propia, o que é lexítimo, pero revelan moitas das claves de conduta de quen fixeron realmente posible o holocausto. Di no seu imprescindible libro "Modernidade e holocausto" Zygmunt Baumann que "o aumento da distancia física e psíquica entre o acto e as súas consecuencias ten maiores efectos que a suspensión das inhibicións morais: invalida o significado moral do acto e, por tanto, anula todo conflito entre as normas persoais de decencia moral e a inmoralidade das consecuencias sociais do acto". Eichmann fala nas súas memorias sobre o Plan Madagascar, o proxecto de enviar a todos os xudeus alemáns a aquela colonia francesa unha vez tomada París como a operación humanitaria por excelencia. E bota a culpa de que todo se desviase" a que a dinámica da guerra e algúns obcecados como Ribbentrop, Himmler ou o propio Hitler se inclinasen cara a solucións máis económicas que a viaxe en barco ao sur de África, é dicir, cara aos relativamente baratas viaxes en tren de gando ou mercadorías até os campos de exterminio no sur de Polonia. "Eu non quería, pero as circunstancias e os meus xefes ordenáronmo e eu son o que son, un funcionario obediente. Preferiría outro destino cuxas consecuencias non me trouxesen a xuízo aquí. Pero a obediencia é sacra". Ésta era a estratexia de defensa de Eichmann nos seus intentos por evitar a pena de morte ante o tribunal en Jerusalem.

Son unha das constantes na redacción destas memorias, que son unha alegación edulcorado con sensibilidades forzadas. Igual que o son, dunha forma tan sorprendente e arrepiante, as continuas faltas de ortografía deste polo demais tan exacto e pusilánime executor. Isto volve reforzar a terrible incógnita de como xentes como Eichmann, Himmler ou Kaltenbrunner lograron facerse coa maioría de vontades no país de Thomas Mann ou Novalis. A redacción destes escritos é propia dun funcionario de terceira orde nas liñas de tranvía dunha cidade de provincia alemá de entreguerras, do seu sector máis iletrado. Con todo, proceden dun home ao que se lle encomendou "solucionar a cuestión xudía en Alemaña", un país que por medio das vertixinosas conquistas do seu Exército cada vez era máis grande. As decenas de miles de xudeus para deportar ao outro hemisferio convertéronse pronto en millóns, por Polonia e Holanda, por Ucraína, Bélxica e Francia e Italia. Por todas partes aparecían xudeus nos territorios ocupados e el, pobre funcionario acosado polos deberes e o traballo, Eichmann, tiña que facelos desaparecer, segundo as súas intencións, din as memorias, polas boas; polas peores, polo xenocidio, demostra a historia. As memorias foron feitas públicas agora, case 40 anos despois do xuízo e a forca a Eichmann, por un motivo relativamente trivial. Unha profesora norteamericana, Deborah Lipstadt, mantén un xuízo en Londres co coñecido historiador revisionista de simpatías neonazis que é David Irving, ao que acusa de tentar negar a existencia dos fornos crematorios e os campos de exterminio. A profesora Lipstadt ten demasiadas probas, peor aínda, demasiadas probas vivas que saben que Irving mente. Eichmann en ningún momento nega o exterminio e a cremación de millóns de seres humanos nin a súa participación, obediente e disciplinada, no mecanismo que fixo isto posible. Cando relata fríamente os crimes que para el son en realidade un esforzo suplementario no seu traballo para garantir a puntualidade dos trens con destino á cámara de gas que el organizaba con pedantería, demostra Eichmann a terrorífica lucidez de Max Weber ou Hannah Ahrendt cando falan da desvinculación total neste asasinato tan siniestramente moderno entre verdugo e vítima. "O holocausto non foi un escape irracional dos residuos non erradicados da barbarie premoderna. Foi un inquilino lexítimo da casa da modernidade, un inquilino que non estaría cómodo en ningunha outra casa. Nunca o holocausto entra en conflito cos principios da racionalidade", di Baumann. Tamén, entre os seus intentos de botar toda a culpa do sucedido aos demais, como xa fixeron os seus colegas do crime en Núremberg en 1945, Eichmann dá forza ao que se deu en chamar a escola funcionalista en relación co holocausto e en contraposición aos intencionalistas. Estes últimos, entre os que hai moito historiador mozo anglosaxón, pensan que desde un principio en 1933 había en Alemaña un Goberno coas cámaras de gas deseñadas. Isto é sobreestimar á banda de rufians que, co seu cóctel ideolóxico de igualitarismo, racismo e expansionismo, así como a inestimable colaboración da covardía histórica de moitos segmentos crave na sociedade alemá, fixeron posible este inmenso fracaso da civilización e a quebra total da piedade. Eichmann, en Jerusalem, loitando contra unha pena de morte que non puido evitar, dedicouse a escribir e escribir, mesmo a divagar con fantasías de nenez. Pero nada soa a loito. Son 600 páxinas estas memorias que deixan a un convencido de que Eichmann tería un inmenso desgusto cun desaxuste de horarios, quizais iso lle fíxo recapacitar que máis aló da obediencia podería estar o que Hannah Ahrendt chama "a piedade animal que senten todos os homes normais en presenza do sufrimento físico". Eichmann era normal. é o que máis arrepía. As contas do crime Zygmunt Baumann e Hannah Ahrendt explican moi ben a dinámica de escalada do crime. E a súa banalidade. Ante unha tarefa semellante, "o mestre político é un diletante fronte ao experto, ante o funcionario cualificado na administración".

.

Hai un obxectivo que conseguir, a desaparición dun certo territorio dun corpo hostil como os xudeus eran para os nazis. A forma de facelo dependía das circunstancias, sempre valoradas polos expertos, que calculaban viabilidade e custos.Aquí estaba o reino de Eichmann. Quería en principio mandar aos xudeus a Madagascar. Resultaba moi caro e os barcos en guerra teñen outras funcións que servir de cruceiro para deportados. Despois quixo crear un inmenso gueto en Polonia. Pero tamén alí as autoridades alemás querían menos xudeus, se é posible ningún, non máis. Así as cousas, o 20 de xaneiro de 1942 decidiuse definitivamente que a mellor forma de acabar coa xudeus era matalos a todos. As contas cadraban. Máis barato o Zyklon B, o gas para as famosas duchas dos campos de exterminio, que o gasóleo e frételos a ningún sitio.